Τα καστανοδάση του όρους Μπελασίτσα είναι τα μεγαλύτερα στην Βουλγαρία και σε ολόκληρα τα Βαλκάνια. Βρίσκονται στο Νοτιο-Δυτικό μέρος της χώρας, κοντά στα Ελληνο-Βουλγαρικά σύνορα. Είναι ιδιαίτερα πολύτιμα και τους αξίζει να διατηρούνται και να προστατεύονται. Τα πρόσφατα χρόνια στο χωριό Κολάροβο της Περιφέρειας του Βλαγκοεβγκράντ, οργανώνεται ένα Φεστιβάλ Καστάνων την αρχή του Φθινοπώρου. Το Φεστιβάλ περιλαμβάνει την εγκατάσταση περιπτέρων τα οποία εκθέτουν μοναδικές παραδοσιακές ενδυμασίες, χαλιά, ζωγραφιές, διακοσμήσεις, νόστιμους καρπούς και λαχανικά. Οι επισκέπτες μπορούν να δοκιμάσουν σε προσφορά παραδοσιακά πιάτα και ποτά, τυπικά για την περιοχή, τα οποία περιλαμβάνουν Βουλγάρικους γαστρονομικούς πειρασμούς με κάστανα, όπως καστανόπιτα, κοτόπουλο με κάστανα, ψητά κάστανα, καστανόμελο, και άλλα. Τα καστανοδάση σε αυτήν την περιοχή είναι αυτοφυή. Πολλά προστατευόμενα αγγειώδη φυτά φύονται σε αυτά τα δάση: Dactylorhiza incarnata, Ilex aquifolium, Juniperus excelsa, Limodorum abortivum, Medicago carstiensis, Platanthera chlorantha, κλπ., καθώς και οι προστατευόμενοι μύκητες – Amanita caesarea, Boletus luteocupreus. Ωστόσο, η συνεχής υποβάθμιση, εντείνεται εξαιτίας άμεσων (όργωμα, ξύλευση, κλάδεμα για την συλλογή των καρπών και την αύξηση της καρποφορίας, κλπ.) και έμμεσων (τουριστική πίεση, μόλυνση, ασθένειες, παράσιτα, κλπ.) ανθρωπογενών παραγόντων. Για αυτούς τους λόγους, το Φυσικό Πάρκο Μπελασίτσα συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο με τις προστατευόμενες περιοχές και τα είδη συμπεριλαμβάνονται στο Κόκκινο Βιβλίο Δεδομένων της Βουλγαρίας. Η παραγωγή καστάνων στην Βουλγαρία είναι μικρή σε μεγέθη και απευθύνεται κυρίως στην τοπική αγορά. Οι ανάγκες της αγοράς για κάστανα καλύπτονται κυρίως από εισαγόμενα προϊόντα.

Τα κάστανα και ο τομέας παραγωγής αλεύρων καστάνων ΠΟΠ στο Περιφερειακό Πάρκο της Κορσικής (Γαλλία), σε αριθμούς:
⮚ 80 καλλιεργητές σε ολόκληρη την καστανοπαραγωγό περιοχή
⮚ 35 μύλοι σε λειτουργία
⮚ 40 καταγεγραμμένες ποικιλίες καστανόδεντρων
⮚ Συγκομιδή μεταξύ Οκτώβρη και Δεκέμβρη
⮚ 150 τόννοι παραγόμενου καστανάλευρου (αλεύρι με πολλές θρεπτικές ιδιότητες, χωρίς γλουτένη)
⮚ 2.000 καλλιεργούμενα εκτάρια από τα δυνητικά 30.000 εκτάρια (1 εκτάριο ισοδυναμεί με 10 στρέμματα).
Το Κορσικανικό καστανάλευρο Υπάρχει διαθέσιμη μια πληθώρα από προϊόντα των καστάνων: καστανάλευρο ΠΟΠ (Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης), κρέμμες, μαρμελάδες, ζαχαρωτά, μπισκότα, κέικ, φουά γκρα, αλκοόλ, μπύρα, φρέσκα κάστανα, αποξηραμένα κάστανα, κλπ. Οι προδιαγραφές του Κορσικανικού καστανάλευρου ΠΟΠ απαγορεύουν οποιαδήποτε χημική επεξεργασία. Η καλλιεργητική μέθοδος είναι επομένως πολύ κοντά στις μεθόδους της βιολογικής καλλιέργειας. Οι πλειοψηφία των Κορσικανών καστανοκαλλιεργητών είναι καταχωρισμένοι και ως βιολογικοί καλλιεργητές. Μέχρι στιγμής, οι εξαγωγές είναι ελάχιστες, ή και καθόλου, παρόλες τις προσπάθειες της Ένωσης ΠΟΠ να υποστηρίξει στρατηγικές προώθησης με έρευνες μάρκετινγκ ειδικά προς τις Σκανδιναβικές χώρες. Ολόκληρη η παραγωγή καταναλώνεται στην Κορσική καθώς η ζήτηση παραμένει μεγαλύτερη από την παραγωγή.

Οι 38 παραγωγοί του Αγροτικού Συνεταιρισμού Μελιβοίας (A.C. Melivia), ενός χωριού κοντά στην πόλη της Λάρισας, παράγουν 250 τόννους καστάνων, από τους συνολικά 1.000 που παράγονται στην ευρύτερη περιοχή (2021). Το 50% της παραγωγής κατευθύνεται στην εγχώρια αγορά ενώ το υπόλοιπο 50% εξάγεται στην Ιταλία. Από την περιοχή της Λάρισας και συγκεκριμένα τα καστανοπαραγωγικά χωριά Μελιβοία και Καρίτσα, προέρχεται η μεγαλύτερη παραγωγή καστάνων της χώρας.

Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του Αγροτικού Συνεταιρισμού Μελιβοίας: https://acmelivias.gr/

Τα καστανοδάση της Ελλάδας
Εκτιμάται πως υπάρχουν 100 καστανοπαραγωγικά χωριά στην Ελλάδα, με περίπου 10.000 καστανοπαραγωγούς οι οποίοι παράγουν 18.000 τόννους καστάνων. Τα μεγαλύτερα καστανοδάση στην Ελλάδα βρίσκονται γύρω από το όρος Άθως, περίπου 32.400 εκτάρια, και στην περιοχή του Πηλίου, περίπου 20.200 εκτάρια, αλλά επίσης στον Έβρο, στην Λάρισα και στην Κοζάνη. Ορισμένα από αυτά τα καστανοδάση βρίσκονται εντός προστατευόμενων περιοχών Natura.

Χαρακτηριστικά των καστάνων: Κάστανα από καστανιές Castanea Sativa Mill των υποποικιλιών Longal, Judia, Côta, Amarelal, Lamela, Aveleira, Boa Ventura, Trigueira, Martaínha και Negral. Τα κάστανα είναι επιμήκη, με ελλειπτικό σχήμα, γυαλιστερό κοκκινο-καφέ χρώμα με σκούρες μακριές γραμμές. Έχουν έντονη γεύση.

Η μέθοδος παραγωγής: Κατά την μέθοδο παραγωγής χρησιμοποιούνται πολύ λίγοι εξωτερικοί παράγοντες, μόνο λιπάσματα, δεδομένου ότι οι φυτοϋγειονομικές μέθοδοι δεν αποτελούν συνηθισμένη διαδικασία. Η καλλιέργεια γίνεται κυρίως σε καστανεώνες με φυσική ή σπαρμένη επικάλυψη, πλούσιους σε πανίδα και χλωρίδα. Οι καρποί αφού ωριμάσουν συλλέγονται απευθείας από το έδαφος, με τα χέρια ή με μηχανικά μέσα.

Ιστορία: Οι καστανιές αποτελούν τα κύρια καρποφόρα δέντρα που φύονται σε αυτήν την περιοχή και έχουν υπάρξει ανέκαθεν σημαντικά για την επιβίωση του τοπικού αγροτικού πληθυσμού, όντας σήμερα όχι μόνο μία διατροφική πηγή αλλά και σημαντική υποστήριξη για την τοπική κοινωνία.

Περιοχή παραγωγής: Στην περιοχή (Alfândega da Fé, Bragança, Chaves, Macedo de Cavaleiros, Mirandela, Valpaços, Vimioso και Vinhais, των περιφερειών Vila Real και Bragança), υπάρχουν κυρίως μικροί παραγωγοί, αλλά και ορισμένες μεγαλύτερες επιχειρήσεις. Συνολικά, οι καστανεώνες εκτείνονται σε περίπου 17.800 εκτάρια, με μεγαλύτερη παρουσία στις περιοχές Bragança, Vinhais, Valpaços και Macedo de Cavaleiros.

Περιοχές βιολογικής καλλιέργειας: Ο αριθμός των καστανεώνων βιολογικής καλλιέργειας είναι σχετικά μικρός (800 εκτάρια), αν και υπάρχουν επιπλέον 480 εκτάρια σε μετάβαση προς την βιολογική καλλιέργεια.

Όγκος παραγωγής: Στην περιοχή παράγεται περίπου το 85% των καστάνων που παράγει η Πορτογαλία, γεγονός που σημαίνει ότι στην περιοχή της Terra Fria του Trás-os-Montes παράγονται περίπου 34 με 38 χιλιάδες τόννοι καστάνων.

Εμπορευσιμότητα: Περίπου το 40% της παραγωγής καστάνων προορίζεται για την αγορά φρέσκων ακατέργαστων προϊόντων, στην Πορτογαλία ή στο εξωτερικό (κυρίως στην Ισπανία, την Γαλλία και την Βραζιλία, αλλά και στην Ιταλία, τον Καναδά, την Ελβετία και το Λουξεμβούργο). Το υπόλοιπο 60% της παραγωγής μεταποιείται από την εγχώρια βιομηχανία ή εξάγεται για τον ίδιο σκοπό στην Γαλλία, την Ιταλία και την Ισπανία.

Τα προϊόντα καστάνων και η προώθησή τους: Υπάρχουν μόνο λίγες αγροβιομηχανικές μονάδες επεξεργασίας καστάνων στην Πορτογαλία (Alcido Nunes, Agroaguiar, Monsurgel, Sortegel, κλπ.), οι οποίες ειδικεύονται κυρίως στην αποφλοίωση και στην κατάψυξη (ένα μικρό μέρος από αυτά προωθείται στην εγχώρια αγορά, ενώ το μεγαλύτερο μέρος εξάγεται στην Ευρώπη και σε άλλες ηπείρους). Η υπόλοιπη παραγωγή μεταποιείται σε καστανάλευρο (ένα προϊόν με αυξανόμενη ζήτηση) ή σε άλλα προϊόντα με βάση τα κάστανα. Κατά τους φθινοπωρινούς μήνες (περίοδος συγκομιδής), σχεδόν σε όλες τις καστανοπαραγωγικές περιοχές, διοργανώνονται πολλά φεστιβάλ και εκδηλώσεις με θέμα τα κάστανα. Σε αυτές τις εκδηλώσεις, προωθούνται τα κάστανα, φρέσκα ή επεξεργασμένα. Επίσης, σχεδόν σε ολόκληρη την χώρα, τα κάστανα πωλούνται στους δρόμους (ψητά από πλανόδιους πωλητές) καθώς και σε καταστήματα παραδοσιακών προϊόντων, αγορές, σούπερ-μάρκετ, κλπ. Πέραν τούτων υπάρχουν εξειδικευμένα καταστήματα, όπως το MARRON Oficina da Castanha, το οποίο εξειδικεύεται στα προϊόντα καστάνων.

Στην Galicia, τα κάστανα έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην αγροτική οικονομία. Η Galicia αποτελεί την κύρια καστανοπαραγωγική περιοχή της Ισπανίας. Στην Galicia, παράγονται ετησίως 20.000 τόννοι καστάνων από μία συνολική έκταση 46.500 εκταρίων, με κύκλο εργασιών που ανέρχεται στα 70 εκατομμύρια ευρώ (φυσικά και μεταποιημένα κάστανα, εξαγωγές, κλπ.). Σήμερα, η παραγωγή καστάνων έχει περιοριστεί στο Νοτιο-Ανατολικό τεταρτημόριο της Galicia. Σε αυτήν την περιοχή, χρησιμοποιείται μια παραδοσιακή λέξη για τον χαρακτηρισμό των καστανεώνων η οποία είναι “soutos”, η οποία αναφέρεται στο τοπίο μετά από την συγκομιδή.

Soutos και Castaña de Galicia

Στα soutos, οι καστανιές χρησιμοποιούνται για περισσότερους σκοπούς από την παραγωγή καστάνων, όπως για καυσόξυλα, για την συλλογή ταννινών, κλπ. Στα soutos, η πιο διαδεδομένη ποικιλία είναι η Castanea Sativa, τα κάστανα οποίας χαρακτηρίζονται κατ’ αποκλειστικότητα ΠΟΠ (Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης) με την ονομασία Castaña de Galicia (Κάστανα της Γαλικίας). Ο Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου 510/2006 “Castaña de Galicia”, ρυθμίζει την συγκομιδή και την παραγωγή των καστάνων στην συγκεκριμένη περιοχή της Galicia. Μία από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις στον τομέα των καστάνων είναι ο όμιλος Cuevas, διεθνώς γνωστός και εγγεγραμμένος στον κατάλογο ΠΟΠ Castaña de Galicia. Ο όμιλος Cuevas ξεκίνησε το 1867 ως ένα μικρό παντοπωλείο. Αυτή την στιγμή δραστηριοποιείται στους τομείς της διανομής και επεξεργασίας αγροτικών τροφίμων με κύριο προϊόν το marron glacé. Επιπλέον, παράγει και άλλα προϊόντα, όπως πρώτες ύλες από κάστανα, πουρέ καστάνων και σάλτσες, ζαχαρωμένα κάστανα με διάφορες χροιές και γεύσεις, κρέμες, μαρμελάδες, κρέμες για παγωτό και σοκολάτες. Όλα αυτά τα προϊόντα προέρχονται από την μεταποίηση 1.500 τόννων καστάνων ετησίως, ενώ στην συνέχεια εξάγονται σε σχεδόν 30 χώρες.